ثبت جهانی مجموعه تاریخی قطب‌الدین حیدر و تغییر هویت تربت‌حیدریه
وزیر میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گفت: مدیران شهرستان تربت‌حیدریه باید به دنبال ثبت جهانی مجموعه تاریخی قطب‌الدین حیدر در سازمان یونسکو باشند؛ چرا که با این اتفاق هویت شهرستان تغییر خواهد کرد و این بزرگ‌ترین اتفاق برای این شهر است. به گزارش خبرگزاری ایتونا، رضا صالحی امیری در جلسه جمع‌بندی سفر یک روزه خود به شهرستان تربت‌حیدریه، با بیان اینکه مجموعه فرهنگی - تاریخی قطب‌الدین حیدر که متعلق به چهار دوره تاریخی ایلخانی، تیموری، صفوی و قاجاری است و در سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسیده است، اظهار کرد: این مجموعه اصلی‌ترین بنای میراث تاریخی تربت‌حیدریه است که در کنار احیا و مرمت بافت تاریخی این شهر ظرفیت ثبت جهانی را دارد.
اقدامات ضروری برای ثبت جهانی
صالحی امیری ادامه داد: سه اقدام اساسی پس از اعزام و بازدید کارشناسان پژوهشکده باستان‌شناسی تهران باید در این رابطه صورت گیرد که این اقدامات در مرحله نخست شامل احیا، مرمت و بهسازی فضای داخل این مجموعه تاریخی است. این مراحل، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و نظارت مستمر توسط مرمت‌گران با تجربه هستند تا تضمین شود که تمامی اقدامات به صورت حرفه‌ای و با کیفیت بالا انجام می‌شوند. وی با تأکید بر اهمیت ثبت جهانی این مجموعه، بیان کرد که اماکنی که در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده‌اند، از جمله مقاصد گردشگری مهم محسوب می‌شوند و می‌توانند تاثیر بسزایی در جذب گردشگران بین‌المللی داشته باشند.
در این راستا، دست‌اندرکاران باید بر اساس یک برنامه مدون و جامع که شامل تمامی مراحل احیا و بهسازی است، کار را آغاز کنند. این برنامه باید به گونه‌ای تدوین شود که تمامی جزئیات مرمت و بازسازی را در بر گیرد و از هرگونه تخریب غیرضروری جلوگیری کند. در نهایت، با اتمام این اقدامات و ثبت جهانی مجموعه، تربت‌حیدریه می‌تواند به یکی از مقاصد گردشگری مهم در ایران و جهان تبدیل شود.
احیای بافت تاریخی شهر
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با تأکید بر عدم دست‌اندازی و تجاوز به این حریم تاریخی، گفت: احیای بافت تاریخی شهر تربت‌حیدریه از مطالبات مهم این وزارتخانه است که پس از بازدید هفته آینده کارشناسان این وزارتخانه از بافت تاریخی شهر، صورت‌جلسه‌ای بر اساس قوانین و ضوابط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تنظیم خواهد شد. این اقدام نه تنها به حفظ و نگهداری بافت تاریخی کمک می‌کند، بلکه به توسعه گردشگری و افزایش جذب گردشگران نیز کمک شایانی خواهد کرد.
وی تصریح کرد: ابتدا باید محدوده بافت تاریخی مشخص شود تا پس از مصوب شدن در شورای عالی وزارت میراث فرهنگی و گردشگری به تصویب شورای عالی مسکن و شهرسازی نیز برسد. این تصویب‌ها به معنای رسمی شدن محدوده بافت تاریخی و ایجاد الزامات قانونی برای حفاظت و نگهداری از آن است. سپس با مطالعه مشاوران و تهیه طرح جامع بافت تاریخی تربت‌حیدریه، می‌توان برنامه‌های دقیق و هدفمندی را برای توسعه و بهسازی این بافت تاریخی اجرا کرد.
حمایت از سرمایه‌گذاری در بناهای تاریخی
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با بیان اینکه بر اساس طرح مصوب، این وزارتخانه در زیرساخت‌های احیای بافت تاریخی کمک خواهد کرد، افزود: بخش خصوصی و یا مالکین بناهای تاریخی می‌توانند بنا را با کاربری مدنظر خود احیا کنند، اما با هرگونه تغییر پس از احیا مخالفت خواهیم کرد. این حمایت‌ها و نظارت‌ها به منظور اطمینان از حفظ اصالت و هویت تاریخی بناها و جلوگیری از تغییرات غیرمجاز صورت می‌گیرد.
وی یکی از ضعف‌های شهر تربت‌حیدریه و موانع ماندگاری گردشگر و مسافر را عدم وجود هتل دانست و گفت: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، آماده همکاری و سرمایه‌گذاری بر روی خانه‌های تاریخی و راه‌اندازی هتل بوتیک با مشارکت شهرداری تربت‌حیدریه است تا شاهد بهره‌برداری از یک هتل در تربت‌حیدریه باشیم. این اقدام می‌تواند به افزایش ماندگاری گردشگران و بهبود تجربه آنان در بازدید از این شهر تاریخی کمک کند.
بهره‌برداری از اقامتگاه‌های بومگردی
در جریان سفر یک روزه وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به تربت‌حیدریه، دو اقامتگاه بومگردی در روستای گردشگری رودمعجن و دیگری در محل رباط طبسی و در مجموعه تاریخی قطب‌الدین حیدر با سرمایه‌گذاری بیش از ۲۰۰ میلیارد ریال به بهره‌برداری رسید که با افتتاح این دو مجموعه تعداد اقامتگاه‌های بومگردی تربت‌حیدریه به ۱۶ عدد رسید. این اقامتگاه‌ها با هدف افزایش ظرفیت‌های اقامتی و جذب گردشگران داخلی و خارجی ایجاد شده‌اند و می‌توانند به توسعه گردشگری منطقه کمک شایانی کنند.
بازدید از خانه صنایع‌دستی شهر بایگ به عنوان شهر ملی ابریشم‌کشی، مجموعه تاریخی قطب‌الدین حیدر و دیدار با هنرمندان صنایع‌دستی و فعالان حوزه گردشگری از جمله برنامه‌های صالحی امیری بود. این بازدیدها و دیدارها نشان‌دهنده توجه ویژه وزارت میراث فرهنگی به توسعه گردشگری و حمایت از هنرمندان و فعالان این حوزه است.
تحلیل
با توجه به اهمیت بالای ثبت جهانی مجموعه تاریخی قطب‌الدین حیدر و تأثیرات مثبت آن بر توسعه گردشگری و هویت شهرستان تربت‌حیدریه، نیاز به هماهنگی و همکاری بیشتر بین دولت، بخش خصوصی و جامعه محلی مشهود است. اگرچه اقدامات خوبی در این راستا انجام شده، اما چالش‌های متعددی همچنان باقی است.
پیشنهادات و راهکارها:
-
ارتقای شفافیت و پاسخگویی: باید روند تصمیم‌گیری و اجرای پروژه‌ها شفاف‌تر شود و اطلاعات مرتبط به صورت منظم و شفاف به جامعه محلی و ذی‌نفعان اطلاع‌رسانی شود. این امر می‌تواند به افزایش اعتماد و همکاری جامعه محلی کمک کند.
-
تقویت نظارت و ارزیابی: ایجاد سازوکاری برای نظارت مستمر و ارزیابی کیفیت مرمت‌ها و بهسازی‌ها بسیار ضروری است. همکاری با نهادهای نظارتی مستقل می‌تواند به بهبود کیفیت و جلوگیری از تخلفات کمک کند.
-
جذب سرمایه‌گذاران بیشتر: برای بهره‌برداری از پتانسیل‌های گردشگری منطقه، باید برنامه‌های جذابی برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی تدوین شود. ارائه تسهیلات مالی و مشوق‌های مالیاتی می‌تواند انگیزه‌بخش باشد.
-
توسعه آموزش و ظرفیت‌سازی: برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی برای مرمت‌گران، راهنمایان گردشگری و جامعه محلی می‌تواند به بهبود کیفیت خدمات و حفظ اصالت آثار تاریخی کمک کند.
-
ترویج گردشگری پایدار: تاکید بر رویکردهای گردشگری پایدار که علاوه بر حفاظت از میراث فرهنگی، به توسعه اقتصادی و اجتماعی محلی نیز کمک می‌کند، ضروری است.